Les 5

Cultuurverschillen deel 1

SFU voor Oegandezen

De dood hoort bij het leven, dat zegt men in ieder geval, ook in Nederland. Maar de Oegandezen hebben van deze uitdrukking duidelijk meer kaas gegeten (oei, een bruine boterham met oude kaas…). Zij snappen dat deze uitdrukking niet betekent dat je af en toe eens Six Feet Under kijkt en daarbij wat doden ziet, dat het niet betekent dat je eens in je leven je opa of oma aan de man met de zeis mee geeft. Nee, hier in Oeganda hoort de dood bij het leven zoals eten bij het leven hoort, en slapen. Dagelijkse kost.Als u zich in een land bevindt waarbij de gemiddelde levensverwachting rond de 47 ligt, waar 1 miljoen kinderen leven die door AIDS hun beide ouders zijn verloren en als u daarbij ook nog eens in een huis woont waar enkel jongens wonen die hun meest dierbare hebben zien sterven, dan zult u realiseren dat de dood voor sommige mensen ook echt bij het leven hoort, ook bij het leven van een kind. En dat kan schrikken zijn.

Bijvoorbeeld als u rond twaalf uur ’s nachts aan uw diner zit (rijst met bonen, voor het recept zie les 3) en een goede vriend waar u die nacht nog wat activiteiten mee gepland had komt op u af lopen. Hij zal u meedelen dat hij helaas niet de avond met u zal kunnen doorbrengen, excuses daarvoor. Uiteraard vraagt u belangstellend wat er tussen is gekomen. En u zult op de hoogte worden gebracht: een fruitplukmaatje van uw vriend, 11 jaar oud, blijkt die avond bij het plukken van jagfruit uit de boom te zijn gevallen. De dood heeft hem meegenomen. U kent de betreffende fruitplukker niet, en toch zal er een schok door u heen gaan, u zult zich raar voelen, onaangenaam, verdrietig, ook al kende u de jongen niet, maar hij was goddomme 11! U besluit mee te gaan naar de familie, alwaar de jongen ligt opgebaard, de familie waakt een nacht voor hem, de volgende ochtend dient hij begraven te worden, koelsystemen kennen ze in dit land niet (en met power-breaks die tot een week kunnen duren, zal dat ook niet echt zoden aan de spreekwoordelijke dijk zetten). In het donker loopt u over zandpaadjes, steeds verder van de bewoonde wereld. U voelt zich ongemakkelijk, u weet niet wat u moet doen, wat u moet zeggen. Voortdurend ziet u het beeld van een jongetje van 11 jaar dat onder aan een enorme boom ligt, levenloos. Ondertussen praat uw vriend honderduit, niet over zijn overleden vriendje, niet over de dood, maar over andere alledaagse dingen. Bij het huis aangekomen, ziet u veel mensen op matjes voor de deur liggen, zacht pratend houden ze de wacht. Ze huilen niet. U blijft buiten wachten (u weet ten slotte dat u als Mzungu –ook ongewild- nogal snel de aandacht op u gevestigd krijgt, zie les 2). Binnen huilt de familie, buigend om het kleine levenloze lijfje. De dag erna is de begrafenis, u vraagt hoe laat uw vriend erheen gaat. Maar hij moet naar school, en hoewel geen zin, moe, je kleren moeten wassen, een wedstrijd moeten rennen, Mzungus van het vliegveld afhalen, ruzie met een medebewoner, allemaal goede redenen zijn om lessen te verzuimen, valt zoiets alledaags als een begrafenis niet onder de categorie ‘goede redenen’. Een dag later ligt de jongen SFU en gaat het alledaagse leven gewoon weer verder, met eten, slapen en de dood.

U bevindt zich in een ander land, ver weg van uw eigen vertrouwde kikkerlandje, ver weg van het vriespunt, ver weg van de hygiënische Nederlandse omgeving. Gevolg: U wordt ziek. Zowel de temperatuur binnen als buiten uw lichaam lijken het kookpunt te evenaren. U ligt ijlend op uw bed, nadenken lukt niet meer echt, dat scheelt: u kunt zich er nu in ieder geval niet druk over maken wat u onder de lede heeft; of het een ordinair griepje is (waar u in Nederland nooit last van heeft, dus zo ordinair is het niet) of dat uw koortsaanval een meer tropische naam mag hebben zoals bijvoorbeeld Malaria.Er komt na uren baden in het zweet iemand kijken hoe u het maakt. Hij ziet u liggen, en het ziet er waarschijnlijk niet heel erg florisant uit. Hij vraagt u vrij kalm hoe het gaat, of u denkt te sterven. ‘Ja’ antwoordt u (LOL!!!1, jaha ziek of niet, uw enorme gevoel voor hoogstaande humor bent u in ieder geval nog niet kwijt…). Zijn reactie luidt als volgt: “Oke, dan blijf ik vannacht bij u”. Zijn stem klinkt akelig kalm; geen angst, geen humor, geen schok. Alledaags, als iemand sterft, moet iemand erbij zijn…

Wat leert u van deze les?Ik ben er zelf ook nog niet uit.